Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng phát triển mạnh mẽ như hiện nay, các nhà văn học và triết học Việt Nam luôn tìm kiếm những nguồn cảm hứng và định hướng tư duy mới từ những nền văn hóa khác trên thế giới. Một trong những tác giả nước ngoài đã tạo ra ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của tư duy phê bình văn học và triết học ở Việt Nam chính là Mikhail Bakhtin (榮巴赫金). Mặc dù tên tuổi của ông không được rộng rãi như nhiều nhà văn học hay nhà văn khác trên thế giới, nhưng quan điểm độc đáo về văn học và cuộc sống của ông đã góp phần làm giàu thêm cho nền văn học Việt Nam.
Mikhail Bakhtin (1895-1975) là một nhà phê bình văn học, triết gia, ngôn ngữ học và học giả văn hóa người Nga. Ông nổi tiếng với các công trình nghiên cứu về truyện tranh, ngôn ngữ, cấu trúc xã hội, cũng như văn hóa đại chúng. Bakhtin đã đưa ra những ý tưởng đột phá và mới mẻ về cách chúng ta hiểu và giải thích văn học. Các quan điểm của ông đã có ảnh hưởng sâu sắc tới việc định hình tư duy phê bình văn học ở nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Tại Việt Nam, Bakhtin đã được biết đến thông qua những bài viết của các học giả như Phạm Xuân Nguyên và Trần Thị Thu Hoài. Những tác phẩm này đã giới thiệu các quan điểm độc đáo của Bakhtin về vấn đề đa giọng điệu, đối thoại và không gian đa thanh trong văn học. Các học giả này đã sử dụng quan điểm của Bakhtin để phân tích tác phẩm văn học Việt Nam, nhằm tìm ra những yếu tố đa dạng và đa thanh trong văn học dân tộc.
Quan điểm nổi bật nhất của Bakhtin là khái niệm "đa giọng điệu" và "đối thoại". Theo ông, mỗi nhân vật trong tác phẩm văn học đều có quan điểm, tư duy và lối sống riêng, do đó chúng ta không thể xem văn học như một sự đồng nhất. Thay vào đó, văn học nên được nhìn nhận như một cuộc trò chuyện, một quá trình giao tiếp giữa các giọng điệu khác nhau. Quan điểm này đã được các học giả Việt Nam sử dụng để phân tích các tác phẩm văn học dân tộc, giúp họ nhận ra những đặc trưng và giá trị văn hóa truyền thống nằm ẩn sau các nhân vật và cốt truyện.
Bên cạnh quan điểm về "đa giọng điệu" và "đối thoại", Bakhtin cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của "không gian đa thanh". Ông cho rằng, văn học không chỉ đơn thuần là câu chuyện kể lại bởi một nhân vật duy nhất, mà còn là sự phản ánh của nhiều tiếng nói khác nhau. Điều này tạo nên sự phong phú và đa dạng cho tác phẩm văn học, khiến cho nó trở thành một bức tranh sinh động, phản ánh thực tế xã hội và văn hóa.
Các học giả Việt Nam đã sử dụng quan điểm của Bakhtin để phân tích và hiểu rõ hơn về văn học dân tộc, đồng thời cũng đã vận dụng các khái niệm của ông để phân tích những tác phẩm văn học hiện đại. Nhờ đó, chúng ta có thể nhận ra được sự phát triển không ngừng của tư duy phê bình văn học tại Việt Nam và tầm quan trọng của việc tiếp cận với tư duy phê bình từ các nền văn hóa khác trên thế giới.
Ngoài ra, Bakhtin cũng đã đưa ra một số lý thuyết về sự thay đổi trong quá trình phát triển của văn học. Ông cho rằng, văn học không phải là một thực thể cố định, mà thay vào đó, nó là một quá trình phát triển liên tục, chịu sự tác động từ những biến đổi trong xã hội và môi trường sống. Quan điểm này đã giúp chúng ta nhận ra rằng văn học không chỉ phản ánh hiện thực xã hội, mà còn đóng vai trò là một phần quan trọng trong việc tạo ra sự thay đổi và cải cách trong xã hội.
Tóm lại, tác phẩm của Bakhtin đã có tác động sâu sắc đến tư duy phê bình văn học và triết học hiện đại tại Việt Nam. Các quan điểm và lý thuyết của ông đã mở ra một hướng nhìn mới cho chúng ta về văn học và cuộc sống, giúp chúng ta có cái nhìn đa chiều hơn về những tác phẩm văn học mà chúng ta đọc và ngợi ca hàng ngày.
